Herken je dat? Zo ben je lekker bezig en zo weet je niet meer hoe je op een goede manier verder kunt werken. Heel normaal en niets mis mee, zolang je in ontspanning kunt reflecteren en oplossingen bedenken. En zelfs enige spanning hierover kan geen kwaad. Dat kan er immers voor zorgen dat je alert, geconcentreerd en efficiënt bent.
Het wordt vervelender als het ‘niet-weten’ langer duurt en ongemakkelijk wordt. Zo ongemakkelijk dat het langdurige spanning gaat opleveren. Langdurige spanning is namelijk ongezond en bovendien inefficiënt.

De shortcut van informatie verwerking

Ons brein bestaat grofweg uit:
1. De hersenstam (fysiek – instinctief):
Het reptielenbrein vormt de oudste laag in de hersenen. Dit breindeel gaat over overleven. Hierin worden de vitale levensfuncties bestuurd, zoals de ademhaling, hartslag, bloeddruk etc.
2. Het limbisch systeem (emotionele brein):
Het zoogdierenbrein screent alle zintuiglijke informatie op emotionele relevantie en vergelijkt deze met opgeslagen herinneringen en gedrag gebaseerd op positieve en negatieve ervaringen. Een basis voor vecht- en vluchtreacties.
3. De Neocortex (‘gezond verstand’):
De evolutionair jongste laag van het brein. De neocortex is vooral verantwoordelijk voor het bewust verwerken van informatie en stelt je in staat om rationeel te redeneren.

Normaal gesproken neemt het brein informatie op, verwerkt die in het limbisch systeem en stuurt het vervolgens door naar de neocortex voor analyse, rationele verwerking en een verstandige response. Bij stressvolle situaties nemen de primitievere delen van de hersenen (hersenstam en limbisch systeem) het over, waardoor het denkproces als het ware wordt overgeslagen en een actie direct een reactie oproept.

Vluchten voor de demonen

Dat is nuttig bij reëel gevaar of bij het willen leveren van een enkele prestatie. Maar niet in veel andere gevallen zoals het ‘niet-weten’, negatieve gedachten en angsten. Dergelijke gedachten leveren doorgaans geen acuut gevaar op en hoeven zelfs niet realistisch te zijn, maar de reactie erop, en de effecten ervan, zijn dat wel. Theoretisch blijven er bij deze vorm van stress allerlei keuzemogelijkheden over, maar de stresshormonen belemmeren de weg naar deze keuzes, naar het vermogen tot logisch nadenken. De focus heeft zich dan vernauwd tot overleven en veiligheid.

Als dit patroon vaker wordt gevolgd en het lichaam dus min of meer in permanente staat van paraatheid wordt gehouden, dan werkt de ‘vertaler’ niet goed meer en staat het alarm steeds te hoog afgesteld. Zelfs lichte stressfactoren leiden dan tot reacties uit de primitieve gedragspatronen en dus tot een veelvuldige aanmaak van stresshormonen, zoals cortisol. Een overdosis van cortisol blijkt zelfs te leiden tot een afname van de omvang en de doorbloeding van de neocortex (met daarin functies als het werkgeheugen, logische denken en plannen).

Langdurige stress en spanning zijn dus fnuikend voor gezondheid en efficiëntie. Toch kan het er zomaar insluipen. Bij mij heeft die stress vaak het gezicht van ‘black outs’, uitstellen of juist te veel doen (harder werken, harder nadenken, lijstjes maken, nog meer lijstjes maken). Een gevoel van onrust. Heen en weer geslingerd worden tussen enorm mijn best doen en het niet meer weten of zien zitten.
Pas geleden overkwam het mij weer. Het liep al niet zo lekker en toen had ik ook nog een ingewikkeld telefoongesprek. Dat er stress was, had ik niet in de gaten, wel dat mijn gedachten zich tot een diffuse massa hadden samengebald, waardoor zich een onnodige planningsfout voordeed. In de brei van woorden en gedachten was de afspraak verkeerd naar boven gekomen, iets wat mij zelden overkomt.

Ritme

Dit voorval bracht mij terug naar mijn koor van enkele jaren geleden en de TaKeTiNa lessen daarin. Bij TaKeTiNa worden drie ritmische lagen (stem, klappen en stappen) gelijktijdig aangesproken. De stappen volgen daarbij steeds hetzelfde ritme, terwijl stem en klappen telkens veranderen. Hierdoor treedt er steeds een verstoring op en is de kans groot dat je regelmatig uit de bocht vliegt. Voor iemand zoals ik, die het graag goed doet, was dat uit de bocht vliegen of het idee daaraan alleen al, telkens een behoorlijk stressvolle situatie. Totdat de dirigente opperde om dan eens letterlijk een stap terug te doen. Stem en klappen laten varen en terug naar de cadans van de stappen. Terug naar het basisritme, naar rust. Net zolang totdat er ruimte ontstond om het ritme weer op te pakken. Het ritme van de TaKeTiNa, maar in feite mijn eigen ritme. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ik het een klus ben blijven vinden, maar ook een goede oefening en een oefening die ik door zou willen trekken. Stap eens uit de cirkel, ervaar de onrust, laat het er zijn om zo weer terug te komen naar het ritme, naar de rust.

Soms kun je daarbij wel wat hulp gebruiken, zoals ik destijds van de dirigente.
Hulp om te ontspannen, om je uit de stresscirkel te trekken en je weer in je eigen ritme te laten komen. Weet dat je van harte welkom bent!